„PRZEMYSŁ CHEMICZNY KRĘGOSŁUPEM NOWOCZESNEGO PAŃSTWA” – PODSUMOWANIE XII KONGRESU POLSKA CHEMIA

29-30 maja 2025 r. w Centrum Konferencyjnym Fabryczna 13 w Krakowie odbył się XII Kongres Polska Chemia zorganizowany przez Polską Izbę Przemysłu Chemicznego. Tegoroczna edycja Kongresu Polska Chemia odbyła się pod hasłem „Bezpieczeństwo – Konkurencyjność – Przyszłość” i została objęta oficjalnym patronatem trwającej prezydencji Polski w Radzie Unii Europejskiej.

Podczas XII Kongresu Polska Chemia w Krakowie wybrzmiała jednoznaczna teza: silny przemysł chemiczny to nie tylko filar gospodarki, lecz także fundament bezpieczeństwa i suwerenności państwa. Dr inż. Tomasz Zieliński, Prezes Zarządu Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego, podkreślił, że bezpieczeństwo zaczyna się w laboratoriach i zakładach, a bez chemii Polska traci zdolność do samodzielnego działania.

– Obecnie wszyscy mówimy o bezpieczeństwie, często jednak różnie je rozumiemy, nierzadko nie zdając sobie nawet sprawy z tych różnic. Dlatego potrzebujemy pełnej redefinicji pojęcia bezpieczeństwo. Nie jest ono już dziś wyłącznie kategorią militarną ani geopolityczną. Zdajemy sobie coraz bardziej sprawę, że nie zaczyna się na granicy – zaczyna się w gospodarce: w produkcji, w dostępie do surowców, w zdolności do działania niezależnie od zewnętrznych presji. W tym sensie przemysł chemiczny jawi się jako jeden z filarów odporności państwa i całej Europy. Jeśli mamy zbudować nowy model bezpieczeństwa, musi on obejmować także łańcuchy wartości, moce produkcyjne, infrastrukturę technologiczną i dostęp do energii. To wszystko jest dziś równie ważne strategicznie jak armia czy granica. Konieczne jest zredefiniowanie bezpieczeństwa właśnie w tym duchu, aby zbudować gospodarkę odporną na wstrząsy i paradoksalnie osiągnąć bezpieczeństwo również w tym bardziej tradycyjnym znaczeniu – powiedział podczas wystąpienia otwierającego dr inż. Tomasz Zieliński, Prezes Zarządu Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego. – Bezpieczeństwo nie zaczyna się dziś na granicy. Zaczyna się w laboratoriach, zakładach produkcyjnych czy centrach logistycznych. Przemysł chemiczny to nie tylko jeden z wielu sektorów produkcyjnych, to kręgosłup nowoczesnego państwa. Jeśli oddamy chemię, oddamy zdolność do samodzielnego funkcjonowania. Dlatego nie pytamy już, czy przetrwa. Pytamy, czy Polska przetrwa bez przemysłu chemicznego – dodał.

Dyskusja na temat bezpieczeństwa gospodarki i wniosków płynących z ostatnich globalnych kryzysów była kontynuowana podczas rozmowy z gościem specjalnym – Janem Krzysztofem Bieleckim, byłym Premierem Rzeczypospolitej Polskiej, Ministrem ds. Integracji Europejskiej, współzałożycielem Kongresu Liberalno-Demokratycznego i Unii Wolności, Dyrektorem Wykonawczym Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju w Londynie. Polityk zwrócił uwagę na konieczność realistycznej oceny dotychczasowej strategii otwarcia się gospodarek światowych na Chiny, określając ją jako zbyt optymistyczną próbę budowy partnerstwa gospodarczego. Jego zdaniem Unia Europejska powinna pilnie dostosować swoje mechanizmy ochrony gospodarczej do obecnych realiów geopolitycznych i gospodarczych. Szczególnie istotne jest wypracowanie długoterminowego modelu zapewniającego konkurencyjność strategicznych sektorów. Bielecki zaznaczył również, że Europa traci na znaczeniu jako poważny partner na arenie międzynarodowej, a jej administracja powinna szybciej podejmować niezbędne reformy. Problemy dotykają nie tylko przemysłu chemicznego – dotyczą również motoryzacji, bankowości i innych kluczowych sektorów, co świadczy o strukturalnych słabościach zarówno w Polsce, jak i w całej Unii Europejskiej.

Podczas uroczystego otwarcia nie zabrakło również głosu administracji publicznej. W pierwszej części debaty strategicznej „Bezpieczeństwo, Konkurencyjność, Przyszłość” moderowanej przez Prezesa Zielińskiego udział wzięli: Krzysztof Hetman i Dariusz Joński, Posłowie do Parlamentu Europejskiego, Miłosz Motyka, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska oraz Waldemar Sługocki, Poseł na Sejm RP, Wiceprzewodniczący Komisji Gospodarki i Rozwoju. Uczestnicy dyskusji wskazali, że przemysł chemiczny powinien być traktowany nie tylko jako motor wzrostu, lecz także jako element odporności strategicznej Unii Europejskiej. Zgodzili się, że cele klimatyczne muszą być realizowane w sposób, który nie osłabia konkurencyjności europejskiej gospodarki, a powrót do idei reindustrializacji staje się koniecznością. Zwrócili również uwagę na potrzebę większej przewidywalności i trwałości zasad regulacyjnych – zmiany powinny być wprowadzane konsekwentnie, a nie w ramach krótkoterminowych decyzji politycznych. Politycy podkreślili również, że skuteczniejsze podejście do transformacji powinno opierać się na zachętach, a nie zakazach.

W drugiej części debaty wzięli udział: Katarzyna Byczkowska, Dyrektorka Zarządzająca, BASF Polska, Witold Literacki, Wiceprezes Zarządu ds. Korporacyjnych, ORLEN oraz Artur Kucia Dyrektor Departamentu Klienta Strategicznego – Przemysł Ciężki i Wydobywczy, PKO Bank Polski. Moderatorem dyskusji był Marcin Jędrzejewski, Senior Advisor, Boston Consulting Group. Uczestnicy podkreślali, że cele klimatyczne UE muszą iść w parze z przewidywalnymi regulacjami i realnym wsparciem. Zwrócili uwagę na potrzebę rewizji wybranych przepisów oraz zapewnienia dostępu do skutecznych narzędzi finansowych i inwestycyjnych.

Innym kluczowym punktem agendy była prezentacja „We cannot wait for the 'End of Uncertainty’ – Decision time is now for the Chemical Industry in Europe”, którą na otwarcie drugiego dnia Kongresu wygłosił Luca Raffellini, Executive Director of the European Chemical Consulting Team, S&P Global. Ekspert podkreślił, że sytuacja europejskiego przemysłu chemicznego jest poważna – problemy strukturalne narastały jeszcze przed najnowszymi zawirowaniami geopolitycznymi. Produkcja chemikaliów w UE-27 wykazuje trwały trend spadkowy od 2021 r., a wyceny rynkowe firm chemicznych odzwierciedlają coraz bardziej pesymistyczne oczekiwania inwestorów. Głównym problemem jest nadmiar globalnych mocy produkcyjnych, szczególnie w Azji. Nadpodaż etylenu w stosunku do zapotrzebowania zmusza europejskich producentów do zamykania mniej efektywnych krakerów. Ekspert zaznaczył także, że transformacja ku neutralności klimatycznej będzie wymagać dekarbonizacji całego łańcucha wartości i wskazał przykłady technologii, które mogą się do tego przyczynić: od biopochodnych surowców, przez wykorzystanie wodoru i CO₂, po recykling plastiku i elektryfikację procesów petrochemicznych. Jego zdaniem polityka i regulacje pozostają kluczowymi czynnikami wpływającymi na decyzje inwestycyjne w branży chemicznej.

Szczególną uwagę zwróciły również dyskusje w formule okrągłego stołu – nowego formatu rozmów, którego na Kongresie Polska Chemia wcześniej nie było. W rozmowie w ramach okrągłego stołu „CBAM pod lupą – jak wzmocnić ochronę przemysłu?” wzięli udział: Ignacy Niemczycki, Sekretarz Stanu, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Łukasz Błoński, Kierownik Działu Regulacji UE i Spraw Międzynarodowych, ORLEN, Sławomir Dybczak, Dyrektor Sprzedaży, Tele-Fonika Kable, Olga Dzilińska-Pietrzak, Manager ds. Regulatory Affairs, Towarowa Giełda Energii, Adam Gniazdowski, Government & Regulatory Affairs Manager, Qemetica, Robert Jeszke, Zastępca Dyrektora ds. Zarządzania Emisjami, Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy oraz Andrzej Skolmowski, p.o. Prezesa Zarządu, Grupa Azoty. Moderatorem był dr inż. Tomasz Zieliński, Prezes Zarządu, Polska Izba Przemysłu Chemicznego. Prelegenci poruszyli temat wyzwań związanych z obecnym kształtem mechanizmu CBAM. Zwracali uwagę na znaczne obciążenia administracyjne wynikające z obowiązków raportowania, weryfikacji emisji CO₂ zawartych w towarach, umorzeń certyfikatów oraz powiązanych z tym kosztów i potencjalnych kar za podanie nieprawidłowych danych. Podkreślali, że mechanizm w obecnej formie prowadzi do pogorszenia konkurencyjności unijnego przemysłu, zwłaszcza w kontekście wysokich kosztów związanych z systemem EU ETS. Wskazali również szereg postulatów, które mogłyby usprawnić funkcjonowanie CBAM – w tym m.in. utrzymanie bezpłatnych uprawnień dla sektorów objętych mechanizmem, wdrożenie mechanizmu kompensacji kosztów pośrednich oraz przesunięcie w czasie trajektorii wygaszania darmowych uprawnień.

Dyskusję „Chemical Industry Package – w poszukiwaniu złotego środka między ochroną konkurencyjności a celami zielonej transformacji” moderował Szymon Domagalski, Radca ds. Regulacji, Pion Rzecznictwa i Legislacji w Polskiej Izbie Przemysłu Chemicznego. W dyskusji wzięli udział: Teresa Bernheim, Senior Manager Chemicals Policy in Corporate Communications, Lanxess, dr Maria Dolors Núñez Sanchez, Technological Opportunities Analysis Team Leader, ACCIÓ (Catalan Competitiveness Agency), Sylwester Jachna, Dyrektor SHE&Q, Synthos, dr inż. Igor Korczagin, Dyrektor ds. Strategii, PCC Rokita, Mateusz Leźnicki, Adwokat, Starszy Prawnik, Dentons, Otto Linher, Senior Expert, DG Internal Market, Industry, Enterprise and SMEs REACH Unit, Komisja Europejska, Piotr Majdański, Kierownik Biura Zarządzania Jakością i Chemikaliami, ANWIL, Veronica Manfredi, Director for Zero Pollution and Green Cities, Directorate-General for Environment, Komisja Europejska i Kinga Świerad, Advocacy Specialist, BASF Polska. Uczestnicy rozmawiali o rejestracji polimerów oraz ryzyku nadmiernych obciążeń regulacyjnych, które mogą przewyższać potencjalne korzyści. Omówiono również nowe podejście do rozporządzenia REACH, wskazując na potrzebę równowagi między podejściem skrajnie ostrożnościowym a wykonalnością przepisów. W kontekście rozporządzenia CLP zastanawiano się, czy uproszczenia są możliwe do osiągnięcia i jak je wdrożyć bez utraty skuteczności. Eksperci poruszyli też temat Critical Chemicals Act, który ocenili jako potencjalnie ważne narzędzie strategiczne, choć wymagające dalszego doprecyzowania.

Ostatni z Okrągłych Stołów podczas XII Kongresu Polska Chemia zatytułowany „Dekarbonizacja przemysłów energochłonnych – w poszukiwaniu spójnej i skutecznej strategii dekarbonizacji” moderowała dr Sonia Buchholtz, Dyrektorka Programu Finansowanie Transformacji i Przemysł, Forum Energii. W dyskusji wzięli udział: dr inż. Paweł Bielski, Wiceprezes Zarządu, Grupa Azoty, Olga Dzilińska-Pietrzak, Manager ds. Regulatory Affairs, Towarowa Giełda Energii, Damian Fogel, Dyrektor Biura Regulacji Międzynarodowych, ORLEN, Klaudia Kleps, Dyrektor Pionu Rzecznictwa i Legislacji, Polska Izba Przemysłu Chemicznego, Paolo Mazzara, Commercial Director for Energy Vector, NEXTCHEM, Paweł Różycki, Zastępca Dyrektora, Departament Ochrony Powietrza i Negocjacji Klimatycznych, Ministerstwo Klimatu i Środowiska, Łukasz Sawicki, Radca, Departament Energii Jądrowej, Ministerstwo Przemysłu i Adrian Szkudlarski, Prezes Zarządu, Rafineria Gdańska. Eksperci ocenili dotychczasowe postępy w realizacji krajowych celów redukcji emisji oraz wskazali najważniejsze wyzwania stojące przed przemysłem, w tym sektorem chemicznym. Podkreślili, że skuteczna dekarbonizacja wymaga stabilnych i przewidywalnych ram regulacyjnych, a także jasnego określenia filarów transformacji. Jednym z warunków powodzenia transformacji jest zachowanie zasady neutralności technologicznej. Dekarbonizacja przemysłu nie powinna opierać się na promowaniu wybranych technologii kosztem innych, lecz na umożliwieniu przedsiębiorstwom wyboru najbardziej efektywnych rozwiązań w zależności od ich specyfiki, poziomu gotowości technologicznej oraz możliwości wdrożeniowych.

Podczas XII Kongresu Polska Chemia w Krakowie doszło również do oficjalnego podpisania porozumienia o strategicznym partnerstwie pomiędzy Polską Izbą Przemysłu Chemicznego, reprezentowaną przez Prezesa Zarządu, dr. inż. Tomasza Zielińskiego, a Siecią Badawczą Łukasiewicz, reprezentowaną przez Wiceprezesa Wiesława Skwarko. Porozumienie ma na celu zacieśnienie współpracy pomiędzy nauką a przemysłem oraz wspólne budowanie innowacyjnej, zrównoważonej i konkurencyjnej branży chemicznej w Polsce. Więcej informacji o porozumieniu znajduje się tutaj.

Zarówno pierwszego, jak i drugiego dnia Kongresu agenda obejmowała szereg paneli dyskusyjnych, rozmów eksperckich i prezentacji, odbywających się równolegle w dwóch salach konferencyjnych. Dyskusje koncentrowały się wokół kluczowych wyzwań związanych z transformacją energetyczną i konkurencyjnością europejskiego przemysłu chemicznego w dynamicznie zmieniającym się otoczeniu geopolitycznym i regulacyjnym. Szczególne miejsce zajęła tematyka nowoczesnej infrastruktury – od inwestycji w sieci przesyłowe, przez magazyny energii i gaz jako paliwo przejściowe, po integrację inteligentnych sieci i innowacyjnych narzędzi diagnostycznych – jako filarów bezpieczeństwa energetycznego i ciągłości produkcji.

Dyskusje poświęcone globalnym napięciom handlowym ukazały narastającą niepewność wokół polityki celnej, skutków dla łańcuchów dostaw oraz skuteczności dotychczasowych mechanizmów ochrony rynku. Istotną część debat stanowiła refleksja nad nowymi inicjatywami legislacyjnymi UE – takimi jak Clean Industrial Deal czy pakiet Omnibus – w kontekście ich wpływu na konkurencyjność i zdolność firm do adaptacji wobec rosnących wymagań ESG. Dużo uwagi poświęcono także innowacjom i inwestycjom zarówno w wymiarze technologicznym, jak i organizacyjnym z naciskiem na rozwój tworzyw sztucznych, wdrażanie zaawansowanych narzędzi cyfrowych i sztucznej inteligencji oraz ochronę infrastruktury przed zagrożeniami cybernetycznymi. Podjęto również temat gospodarki o obiegu zamkniętym jako możliwą odpowiedź na rosnącą presję środowiskową. W kontekście polityki klimatycznej dyskusje dotyczyły realnych możliwości przemysłu energochłonnego w osiąganiu celów redukcyjnych. Uczestnicy wskazywali także na rolę wodoru, energii jądrowej i technologii CCS oraz podkreślali potrzebę większego realizmu i elastyczności w planowaniu transformacji.

Wnioski wypracowane podczas wszystkich elementów agendy XII Kongresu Polska Chemia mogą przełożyć się na kształtowanie przyszłych polityk wspierających odbudowę konkurencyjności, stabilności i bezpieczeństwa sektora chemicznego – a tym samym całej gospodarki.

XII Kongres Polska Chemia miał charakter międzynarodowy. W licznych panelach dyskusyjnych, debatach strategicznych, rozmowach eksperckich i okrągłych stołach wzięło udział blisko 90 ekspertów – przedstawicieli świata administracji – unijnej i krajowej, krajowego i zagranicznego biznesu, nauki, organizacji branżowych, a także największych firm polskiego sektora chemicznego.

Partnerzy XII Kongresu Polska Chemia:

Partnerzy Strategiczni XII Kongresu Polska Chemia: BASF Polska, ORLEN, PKO Bank Polski

Partner Technologiczny XII Kongresu Polska Chemia: MAIRE

Partner Merytoryczny XII Kongresu Polska Chemia: S&P Global Commodity Insights

Partnerzy Główni XII Kongresu Polska Chemia: ABB, ANWIL, Gloria Corporation, Qemetica, Rafineria Gdańska

Partnerzy XII Kongresu Polska Chemia: Atos, Axpo Polska, Ayming Polska, Biprotech, Drager, Energa Grupa ORLEN, Fluor, Gekko Photonics, Honeywell, Sieć Badawcza Łukasiewicz, ORLEN Południe, Program Odpowiedzialność i Troska, PCC Rokita, Bank Pekao S.A., Plasticon Poland SA, PSI Polska, Kancelaria Sołtysiński Kawecki & Szlęzak, SAP, Solvachem, Synthos, Towarowa Giełda Energii.

Materiał opracowany przez Polską Izbę Przemysłu Chemicznego